Eliminasyon Diyeti Nedir?
Eliminasyon diyetleri besin intoleransı veya besin alerjilerini tespit etmek ve semptomları hafifletmek için kullanılan diyet modellerindendir. Genel olarak eliminasyon diyetlerinde mide ya da bağırsak rahatsızlıklarına sebep olacak besinler çıkarılır, daha sonra besinler birer birer verilerek semptomlar test edilir. Eğer intolerans durumu saptanmazsa diyete yeniden eklenir.
Eliminasyon diyetleri 5-6 hafta kadar uygulanmaktadır. Özellikle glüten ve laktoz içeren besinlerin diyetten elimine edilmesi ile gaz, ishal, kabızlık, mide bulantısı gibi semptomlar hafifletilir.
Belirli türdeki yiyecekleri çıkarmayı veya eklemeyi içeren birçok eliminasyon diyeti türü vardır. Eğer bilinen bir besin alerjiniz varsa yalnızca doktor ve diyetisyen gözetiminde eliminasyon diyeti denenmelidir. Aksi takdirde anafliaksi dediğimiz ağır bir alerjik reaksiyon tablosu ile karşılaşılabilir.
Eliminasyon Diyeti Nasıl Yapılır?
Eliminasyon diyeti iki aşama ile uygulanmaktadır;
1.Aşama- Diyetten Besinlerin Elimine Edilmesi:
Eliminasyon aşamasında mide- bağırsak semptomlarını tetiklediği düşünülen tüm besinler 2-3 hafta kadar diyetten çıkartılır. Mısır, soya, turunçgiller, glüten içeren tüm besinler, kırmızı et, laktoz içeren süt ürünleri vb. bu besinlerin bazılarıdır. Bu aşamada mide bağırsak semptomlarına nedeni besinler mi yoksa diğer sağlık problemleri mi olduğu belirlenmektedir.
2.Aşama- Besinlerin Diyete Yeniden Eklenmesi:
Eliminasyon sürecinden sonra olumlu bir değişim gözlenmişse yeniden giriş aşaması başlar. Tepki olasılığını azaltmak için bunun yavaş ve sistematik bir şekilde yapılması gerekir. Yeniden giriş aşamasında bir yiyecek grubu seçilir ve o grupla başlanır. Süt ürünleri seçilirse, az miktarda süt proteini içeren bir yiyecek, ardından tereyağı, krema, yoğurt, peynir ve süt diyete dahil edilir. Bir seferde yalnızca bir yiyecek verilmeli ve bir sonrakine geçmeden önce o yiyeceğe karşı olası reaksiyonları gözlemlemek için yiyecekler arasında en az üç gün beklenmelidir. Üç gün boyunca bir besin tüketilmiş ve herhangi bir mide-bağırsak semptomu olmamışsa o yiyeceğin güvenli olduğu varsayılmaktadır. Semptoma sebep olabilecek besinleri tespit etmek için bir besin günlüğü tutmanızı tavsiye etmekteyiz. Diyete eklediğiniz besin sonrasında aşağıdaki belirtiler gibi olumsuz semptomlar yaşıyorsanız, onu diyetinizden çıkarmalısınız.
İzlenmesi gereken bazı belirtiler şunlardır:
- Cilt değişiklikleri
- Eklem ağrısı
- Baş ağrısı veya migren
- Uyumakta zorluk
- Solunumdaki değişiklikler
- Şişkinlik
- Mide ağrısı veya krampları
- Bağırsak hareketlerinde değişimler
- Eliminasyon Diyetinin Faydaları
1. İrritabl Bağırsak Sendromu Belirtilerini Azaltabilir
İrritabl bağırsak sendromu (IBS), dünya çapında insanların %10-15'ini etkileyen çok yaygın bir bağırsak bozukluğudur. Eliminasyon diyeti sonrası şişkinlik, mide krampları ve gaz gibi IBS semptomları iyileşmektedir.
2. Eozinofilik Özofajit Olan Kişilere Yardımcı Olabilir
Eozinofilik özofajit (EE), besinleri ağızdan mideye ileten tüp olan yemek borusunun iltihaplanması olarak bilinen kronik bir rahatsızlıktır. Eliminasyon diyetleri ile bu hastalığa bağlı bir çok semptom azalmaktadır.
3. DEHB Belirtilerini Azaltabilir
DEHB (dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu), tüm çocukların ve yetişkinlerin %3-5'ini etkileyen bir davranış bozukluğudur. Çalışmalar, eliminasyon diyetlerinin DEHB semptomlarını azaltabileceğini göstermiştir. Ancak, doktor ve diyetisyen tarafından denetlenmedikçe çocuklara eliminasyon diyeti uygulanmamalıdır. Eliminasyon diyetleri, büyüme gelişme döneminde olan çocuklar için önemli birçok temel besin maddesini kısıtlar ve uzun süreli kısıtlama sonucunda sağlık problemleri gerçekleşebilir.
4. Egzama Gibi Cilt Durumlarını İyileştirebilir
Egzama ciltte kuru, pullu yama tarzında lezyonlara ve yoğun kaşıntıya neden olan kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Egzamanın birçok farklı nedeni olsa da özellikle bazı besinlerin tüketilmesiyle hastalık ağırlaşabilir. Eliminasyon diyetleri ile egzamaya sebep olabilecek bir çok besin diyetten çıkartılır, semptomlarda azalma gözlenebilir.
5. Kronik Migrenleri Azaltabilir
Toplumda kronik migren çok sık görülen bir sağlık problemidir. Migrenin nedeni tam olarak bilinmese de vücuttaki ancak inflamasyonun migreni tetikleyebileceği düşünülmektedir. Eliminasyon diyeti ile, inflamasyona neden olan besinler çıkartılır ve bunun sonucunda migren atakları azalmaktadır.
6. Yaşam Kalitenizi Arttırır
Eliminasyon diyetinin temel amacı mide- bağırsak semptomlarına sebep olan tetikleyicileri belirlemektir. Rahatsızlığa sebep olan besinler diyetten tamamen çıkartıldıktan sonra yaşam kalitenizde artışlar meydana gelir.
Eliminasyon Diyeti Yasaklar/Serbestler:
Yasaklar:
Tahıllar; pirinç, bulgur, çavdar, kuskus, makarna, mısır, mısır ekmeği, tahıl gevrekler, buğday unu, mısır unu, taco, ekmek, lavaş vb.
Hayvansal Protein Kaynakları; İnek sütü, peynir, yoğurt, krema, ayran, kefir, tereyağ, kırmızı et, kabuklu deniz ürünleri vb.
Soya; soya fasulyesi, soya sütü, tofu, soya yağı, soya sosu vb.
Sebze/meyve: domates, limon, limon suyu, misket limonu, mandalina, greyfurt, portakal suyu, limonata, kivi, sarı patates, portakal, patlıcan vb.
Baharatlar; köri baharatı, Meksika baharatı, tako baharatı, acı sos, pul biber vb.
Diğer; çikolata, çay, kahve, Hindistan cevizi şekeri, kahvrengi şeker, rafine şeker, tatlandırıcılar, alkol, fıstık ezmesi, dondurma, bal, akçaağaç şurubu vb.
Serbestler:
Tahıllar; esmer pirinç, kinoa, glütensiz arpa şehriye, yulaf vb.
Sebzeler; marul, maydanoz, dereotu gibi yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, ıspanak, lahana, kereviz sapı, havuç, pancar, soğan, sarımsak, mantar, kabak, tatlı patates, salatalık, kereviz, pazı vb.
Meyveler; kayısı, muz, elma, ananas, avokado, yaban mersini, böğürtlen, ahududu, incir, kiraz, kavun, şeftali, armut, üzüm, nar vb.
Bitki çayları; papatya, ısırgan, nane, roisbos, rezene vb.
Baharatlar; defne yaprağı, karabiber, kimyon, kişniş, tarçın, zerdeçal, zencefil tozu, kekik, karanfil, fesleğen vb.
Kurubaklagiller; mercimek, nohut, siyah fasulye, beyaz fasulye vb.
Diğer; elma sirkesi, tahin, chia tohumu, keten tohumu, susam, fındık, badem, kabak çekirdeği, hardal vb.
Eliminasyon Diyetinin Riskleri Nelerdir?
Eliminasyon diyetleri, hangi besinlerin sizde rahatsızlığa sebep olduğunu bulmak için harika bir yol olsa da bazı riskleri de beraberinde getirmektedir.
Yeni başlayanlar için, eliminasyon diyetleri yalnızca kısa 4-8 hafta arasında uygulanmalıdır.
Bazı besin gruplarının elimine edilmesi sonucunda besin eksikliklerine neden olabileceğinden, eliminasyon diyetinin daha uzun süre uygulanmaması gerekir .
Alerjisi olduğu bilinen veya şüphelenilen kişiler, eliminasyon diyetini sadece doktor ve diyetisyen gözetiminde yapmalıdır.
Eliminasyon diyetleri çocuklar, gebe ve emziren kadınlar için uygun değildir. Elimine edilen besinler uzun vadede anne, bebek ve çocuk sağlığını olumsuz etkilemektedir.
Son olarak, uzun süreli kısıtlamalar beslenme yetersizliklerine neden olabileceğinden, eliminasyon diyetlerinin yalnızca kısa süreli yapılması gerektiğini belirtmek önemlidir.
