İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMU- FODMAP DİYETİ

İrritabl bağırsak sendromu bağırsak alışkanlıklarındaki değişiklikler ile ilişkili açıklanamayan karın bölgesindeki rahatsızlık veya ağrı ile karakterize bir durumdur. Toplumun yaklaşık %15’ini etkilemektedir. Kadınlarda daha sık görülmektedir

Klinik semptomları genellikle karın ağrısı, gaz, şişkinlik, diyare, konstipasyon, reflü, erken doyma, bulantı, göğüs ağrısıdır.

Bağırsak alışkanlığındaki değişiklikler normal, ishal veya kabızlık olabilir. İshal olan hastalarda dışkılama çok ancak miktar olarak az veya orta derecededir.Kabızlığın ardından ishal görülebilir.

İBS nedenleri stres, besin alerjileri, kalın bağırsak enfeksiyonu, ülseratif kolit, kolon kanseri olarak sayılabilir.İBS’li hastaların %63’ünde besin intoleransı veya besin alerjisi gözlenmektedir.

İntoleransa neden olan besinler;

Buğday, mısır, süt, peynir, yulaf, kahve, çavdar, yumurta, tereyağı, çay, turunçgiller, arpa, yoğurt, çikolata, fındık, fıstık, soğan, patates olarak sıralanmaktadır.

İBS sahip olan hastaların; sendromun tam olarak tıbbi tedavisinin olmamasından dolayı yaşam boyu beslenmelerine de dikkat etmeleri gerekeceği konusunda eğitim verilmesi önemlidir. Belirtiler ve tetikleyici faktörler bulunduktan sonra ele alınacak tedavi biçimi hastaya özel bir şekilde planlanmalıdır.  

•Yüksek yağ içeren diyetler bağırsak hareketlerini arttıracağından hastalara az yağlı diyet verilmesi önerilmektedir. Eğer konstipasyon yani kabızlık görülüyorsa diyetteki çözünür posa miktarı arttırılır. (20-30g/gün) Tam tersi olarak ishal görülüyorsa posa miktarı sınırlandırılır.

•Gaz yapıcı besinler, alkol, sigara, laktasif kullanımı, karbonatlı içecekler verilmemeli, kurubaklagiller karın bölgesinde şişkinliğe sebep olabileceğinden sınırlandırılmalıdır.

•Kafein sindirim sistemi uyaranıdır. Doza bağımlı olarak ishale sebep olabilir. Yapılan bazı çalışmalarda günlük kafein tüketiminin azaltılması yararlı etkilere sebep olmuştur ancak yeterli kanıt bulunamamaktadır.

•Çiğ sebze, meyve, süt ürünleri bazı hastalarda semptomları arttırdığı için denenerek verilmelidir.

•Tuzlanmış, tütsülenmiş etler, kabuklu deniz ürünleri, soğan, mısır, turunçgiller, buğday, yulaf, çavdar, çay, kahve, çikolata, sirke tüketiminden sonra İBS semptomlarının arttığı tespit edilmiştir. 

•İBS hastalarda laktoz intolerans prevelansı oldukça yüksektir. Laktoz tüketimi sonrasında sindirim sistemi semptomları görülüyorsa diyetten çıkarılmalıdır.

•Son dönemde yapılan çalışmalar göz önüne alınarak ibs hastalarında FODMAP diyetinin semptomları azalttığı görülmüştür.

Son yıllardaki yapılan çalışma sonuçları; düşük FODMAP içerikli bir diyetin, İBS hastalarındaki sindirim sistemi semptomlarının yönetiminde etkili bir tedavi olabileceğini ortaya koymaktadır.

Düşük FODMAP diyetlerindeki temel amaç; laktoz, fruktoz, frukto-oligosakkaritler, galakto-oligosakkaritler veya şeker alkolleri içeren besinleri sınırlandırmaktır. Bu karbonhidrat türlerinin ince bağırsakta emilimleri zayıftır, ince bağırsaktaki bakteriler tarafından hızla fermente edilir ve böylelikle bireylerde gaz, ağrı ve diyareye sebep olabilmektedir. Ancak FODMAP’lerin kabul edilmiş bir miktarı bulunmamaktadır ve diyetisyen tarafından hastaya özgü şekilde belirlenir. Her hastanın tolerans gösterebileceği miktar farklıdır.

Beslenme müdahelesinde önce yüksek FODMAP içeren besinlerin 6-8 hafta boyunca diyetten çıkarılması ile başlanır. Sonrasında semptomları gözlemlemek amacı ile bir seferde bir FODMAP içeren besinlerin kontrollü bir şekilde yeniden verilmesi gerekmektedir. 

Meyveler; elma, armut, mango, karpuz, böğürtlen, kiraz, incir, kayısı,  nektarin, şeftali, erik, karpuz, bögürtlen

Sebzeler; Kuşkonmaz, enginar, tatlı bezelye, enginar, sarımsak, pırasa, soğan, arpacık soğanı, yeşil soğan, karnabahar,mantar

Tatlandırıcılar ve çeşniler; bal, yüksek fruktozlu mısır şurubu, agave nektarı, fruktoz, meyve suyu konsantresi

Süt, dondurma, yumuşak peynirler(süzme, krem vb.)

Tahıllar: buğday, arpa ve çavdar bazlı ürünler (fazla miktarları)

Baklagiller: nohut, mercimek, fasulye (örn Kırmızı, siyah, cannellini fasulyesi, barbunya, lima fasulyesi, bakla, soya fasulyesi, maş ve fava fasulyesi

Tatlandırıcılar: sorbitol, mannitol, maltitol, ksilitol, polidekstroz, izomalt

Yağlı tohumlar: Antep fıstığı, kaju fıstığı

Düşük FODMAP diyeti ile sebze-meyve -tahıl tüketimini sınırlandığından lif alımı azalabilmektedir. Özellikle kabızlık sorunu yaşayan bireylerde uygulanması uygun değildir. Bu nedenle İBS hastalarına Düşük FODMAP diyeti; semptomlarına yönelik olarak, tecrübeli bir diyetisyen tarafından planlanmalı ve uygulanmalıdır. Ankara DiyetLAB kliniğimizde ve takipli online diyet planlarında hastalıklarda diyet tedavisi üzerine uzman diyetisyenlerimiz Uzm. Dyt. Büşra Totan ve Uzm. Dyt. Ferin Batman’dan destek alabilirsiniz.